De Risico Inventarisatie en Evaluatie (RI&E) bestaat sinds 1 januari 1994 en is dus al 25 jaar verplicht voor alle werkgevers. Een zilveren jubileum!
In Nederland moet elk bedrijf met personeel (laten) onderzoeken in welke mate het werk gevaar kan opleveren of schade kan veroorzaken aan de gezondheid van de werknemers. Dit gebeurt door middel van de RI&E, welke in essentie bestaat uit (een combinatie van) de volgende elementen:
- een oriëntatie op relevante documenten (ongevallencijfers, verzuimcijfers etc)
- een rondgang
- gesprekken met stakeholders
- het invullen van een checklist of ander format
- het maken van een plan van aanpak hoe knelpunten opgelost kunnen worden (wie, waar, wanneer, hoe en de benodigde €)
- en het daarover communiceren met de stakeholders waaronder OR en personeel.
Van toen naar nu
In deze tijd van de brexit en vluchtelingencrisis zien we dat de EU-lidstaten (toen nog EG) in de jaren 80 aan de basis hebben gestaan van de huidige RI&E. De EU stelde kaderrichtlijnen op waaronder in 1989 de richtlijn voor veiligheid en gezondheid van werknemers. Centraal stond hierbij het vastleggen van de verantwoordelijkheid van de werkgever. Het Ministerie van SZW in Nederland bracht -bijna gepensioneerden onder de lezers zullen dit nog weten- P (publicatieblad) 190 Arbo- en Verzuimbeleid uit dat werkgevers houvast bood. Het NIA (Nederlands Instituut voor Arbeidsomstandigheden, in 1996 opgegaan in TNO) publiceerde in 1994 een overzicht van zestig inventarisatie-instrumenten. Deze instrumenten zijn over het algemeen checklists of controlelijsten. Veel van deze instrumenten betreffen deelonderwerpen (welzijn, fysieke belasting, werkplekken etc). In 1994 waren er vrijwel geen integrale aanpakken voor handen.
Inspectie Methode Arbeidsomstandigheden (IMA)
Een van de weinige geïntegreerde aanpakken was de Inspectie Methode Arbeidsomstandigheden (IMA) die in 1992 op de markt is verschenen. De IMA is het zilveren jubileum al voorbij en inmiddels op weg naar de gouden status. Een volledig geïntegreerde en doorontwikkelde aanpak kan worden ingezet via www.imaonline.nl.
De beginperiode van de RI&E verliep moeizaam. Aanvankelijk waren er nog branches die een uitzonderingspositie innamen. Zo hoefde bijvoorbeeld de bouw pas in 1996 aan de eisen te voldoen. De werkgever was tot 1 juli 2005 verplicht om een contract af te sluiten met een (gecertificeerde) arbodienst voor ondersteuning bij uitvoering van de RI&E. Sinds deze datum hoeft dit niet meer en is het voldoende als een gecertificeerde (kern)deskundige de RI&E toetst.
Een laatste belangrijke ontwikkeling is de beschikbaarheid van 130 branche specifieke RI&E’s via www.rie.nl. Vooral voor mkb-bedrijven met maximaal 25 werknemers die gebruik maken van een door het Steunpunt-RI&E erkend RI&E-instrument, hoeven deze niet te laten toetsen door een gecertificeerde arbodienst of arbodeskundige. Dit is van groot belang, want dit zijn kosten waar deze bedrijven enorm tegenaan hikken.
Hebben alle bedrijven een RI&E?
Nee, dat zeker niet. In 2016 heeft ondanks de verplichting slechts 45 procent van de bedrijven een RI&E (onderzoek Inspectie SZW). Vooral kleinere bedrijven hebben vaak geen RI&E. Van de bedrijven met minder dan tien werknemers heeft 38 procent een RI&E, tot 26 werknemers heeft 42 procent een RI&E en van de bedrijven met 26 of meer werknemers voldoet 89 procent. Vaak ontbreekt het Plan van Aanpak (38 procent) en het hebben van een preventiemedewerker (47 procent). Ongeveer 83 procent van de beroepsbevolking werkt in een bedrijf met een RI&E. In 2018 houden kenners het er op dat 50-70 procent van de bedrijven een RI&E heeft.
Kansen voor de toekomst
Van een ‘betaalde belediging‘ naar een onmisbare management tool? Het kan zeker. Het hebben van een RI&E -inclusief een plan van aanpak- is van alle systeembepalingen de beste voorspeller voor het goed beheersen van de arbeidsrisico’s. Succesvolle (dat wil zeggen minder ongevallen, lager verzuim, minder faalkosten, aantrekkelijke werkgever) grotere bedrijven zijn vooral die bedrijven die de RI&E integreren met ISO 45001 en andere aanpak zoals LEAN en 5S. Binnen het mkb zijn vooral die bedrijven succesvol die er in slagen de RI&E onderdeel te maken van een verbetercyclus (Deming circle: plan-do-check-act) en waar medewerkers participatief betrokken zijn (bijvoorbeeld via snap shot rondes, hazard mapping of verbeterbijeenkomsten). Voor branches ligt er een grote kans wanneer zij erin slagen de RI&E te integreren met de Arbocatalogus (waar er 160 van zijn). Helaas blijft de ontwikkeling van veel arbocatalogi liggen sinds de subsidieregeling vanuit SZW gestopt is. Er gaan gouden randjes gloren als we er in slagen deze kansen te pakken.
Heeft u vragen over de RI&E?
U kunt dan contact opnemen met Kees Peereboom, Europees Ergonoom.
Dit artikel is ook gepubliceerd op de website van Uitgeverij Kerckebosch, leverancier van IMA Online.
